การสอบเทียบเซนเซอร์วัดคุณภาพน้ำในระบบเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำแบบปิด (RAS)

หัวใจของระบบเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำแบบปิด (RAS) ที่ยั่งยืนและแม่นยำ

ในอุตสาหกรรมเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำยุคใหม่ การควบคุมคุณภาพน้ำเป็นปัจจัยสำคัญที่ส่งผลต่อสุขภาพและอัตราการเจริญเติบโตของสัตว์น้ำโดยตรง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในระบบ เพาะเลี้ยงสัตว์น้ำแบบปิด (Recirculating Aquaculture System RAS) ซึ่งอาศัยการหมุนเวียนน้ำภายในระบบแทนการเปลี่ยนถ่ายน้ำจากภายนอก การตรวจวัดค่าคุณภาพน้ำอย่างต่อเนื่องจึงมีความจำเป็นสูง เพื่อให้ระบบทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพและปลอดภัย

หนึ่งในองค์ประกอบที่สำคัญของระบบนี้คือ เซนเซอร์วัดคุณภาพน้ำ เช่น เซนเซอร์วัดค่า DO (ออกซิเจนละลายน้ำ) และค่า pH (ค่ากรด-ด่าง) ซึ่งต้องมีความแม่นยำตลอดเวลา โดยการ สอบเทียบ (Calibration) คือกระบวนการที่จะรับรองความแม่นยำของเครื่องมือเหล่านี้

  ทำความเข้าใจ : ทำไมต้องสอบเทียบเซนเซอร์?

การสอบเทียบเซนเซอร์ (Sensor Calibration) คือการปรับค่าหรือเทียบค่าที่วัดได้จากเซนเซอร์กับค่ามาตรฐานที่เป็นที่ยอมรับ เพื่อให้แน่ใจว่าค่าที่เครื่องมือวัดได้ยังคงถูกต้องและน่าเชื่อถือ แม้จะผ่านการใช้งานเป็นระยะเวลานาน

ปัจจัยที่ส่งผลต่อความคลาดเคลื่อนของเซนเซอร์

• การเสื่อมสภาพของหัววัด จากการใช้งานต่อเนื่องหรือสัมผัสกับสารเคมี
  
• คราบตะกรันหรือเศษอินทรีย์ ที่เกาะติดบนเซนเซอร์
  
• การเปลี่ยนแปลงของอุณหภูมิและแรงดัน
  
• การเก็บรักษาไม่เหมาะสม เช่น ปล่อยให้หัววัดแห้ง

เมื่อเซนเซอร์แสดงค่าคลาดเคลื่อนโดยไม่รู้ตัว อาจทำให้เกิดการตัดสินใจที่ผิดพลาด เช่น เติมออกซิเจนมากเกินไป หรือใส่สารปรับ pH โดยไม่จำเป็น ซึ่งส่งผลเสียทั้งต่อสัตว์น้ำ ต้นทุน และอุปกรณ์

 เซนเซอร์ที่สำคัญในระบบ RAS

1. DO Sensor เซนเซอร์วัดค่าออกซิเจนละลายน้ำ

เซนเซอร์ชนิดนี้ใช้ตรวจวัดปริมาณออกซิเจนที่ละลายอยู่ในน้ำ ซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญในการหายใจของสัตว์น้ำ หากค่า DO ต่ำเกินไป สัตว์น้ำจะเครียด เจริญเติบโตช้า หรือแม้แต่ตายได้

การสอบเทียบ DO Sensor : ใช้น้ำอิ่มตัวด้วยออกซิเจนเป็นจุดอ้างอิง (100%)
                                                

2. pH Sensor เซนเซอร์วัดค่าความเป็นกรด-ด่าง

ค่า pH มีผลต่อการดูดซึ่ออกซิเจน ความสามารถในการละลายของสารอาหาร และความเป็นพิษของแอมโมเนียในน้ำ ค่า pH ที่เหมาะสมช่วยลดความเครียดและเพิ่มอัตราการรอดของสัตว์น้ำ

การสอบเทียบ pH Sensor: ใช้น้ำยาบัฟเฟอร์มาตรฐาน 2 หรือ 3 จุด เช่น pH 4.01, 7.00 และ 10.01
                                             ต้องใช้บัฟเฟอร์ที่ยังไม่หมดอายุและเก็บรักษาอย่างถูกวิธี

  ขั้นตอนการสอบเทียบเซนเซอร์

1. เตรียมน้ำยาหรือสารมาตรฐาน ที่มีค่าคงที่และเชื่อถือได้
   
2. ทำความสะอาดหัววัด ให้ปราศจากคราบหรือสิ่งปนเปื้อน
   
3. นำหัววัดจุ่มในสารมาตรฐาน แล้วรอจนค่าคงที่
   
4. ปรับค่า (ถ้าจำเป็น) ให้สอดคล้องกับค่าของสารอ้างอิง
   
5. ทดสอบความเสถียรของเซนเซอร์ หลังสอบเทียบ

   ความถี่ในการสอบเทียบ

 ประโยชน์จากการสอบเทียบเซนเซอร์อย่างสม่ำเสมอ

• เพิ่มความแม่นยำในการวัด
  
• ลดความเสี่ยงต่อสัตว์น้ำจากค่าที่ผิดพลาด
  
• ️ ช่วยให้ระบบควบคุมอัตโนมัติทำงานได้ถูกต้อง
  
• ลดต้นทุนจากความเสียหายที่ไม่จำเป็น
  
• ให้ข้อมูลที่เชื่อถือได้สำหรับการวิเคราะห์หรือบันทึกข้อมูลระยะยาว

ระบบเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำแบบปิด (RAS) เป็นระบบที่ต้องพึ่งพาเทคโนโลยีอย่างมาก โดยเฉพาะในเรื่องการวัดและควบคุมคุณภาพน้ำ เซนเซอร์วัด DO และ pH จึงเปรียบเสมือน ดวงตา ของระบบ หากไม่มีการสอบเทียบอย่างสม่ำเสมอ ข้อมูลที่ได้อาจไม่ถูกต้อง และส่งผลกระทบต่อทั้งผลผลิตและสุขภาพสัตว์น้ำ
การสอบเทียบเซนเซอร์จึงไม่ใช่แค่ ขั้นตอนทางเทคนิค แต่คือ ส่วนหนึ่งของความรับผิดชอบต่อระบบเลี้ยงสัตว์น้ำที่ปลอดภัย ประหยัด และยั่งยืน

 เพิ่มประสิทธิภาพด้วย "ตู้ควบคุมเซนเซอร์ IoT"

เพื่อให้การจัดการคุณภาพน้ำเป็นไปอย่างแม่นยำและทันสมัย การติดตั้ง ตู้เซนเซอร์พร้อมระบบควบคุม IoT ถือเป็นทางเลือกที่ช่วยยกระดับระบบ RAS ขึ้นอีกขั้น

ฟังก์ชันเด่นของตู้เซนเซอร์ :

• มอนิเตอร์ค่าคุณภาพน้ำแบบ Real-time (DO, pH ฯลฯ)
  
• แจ้งเตือนผ่าน Line, Telegram เมื่อมีค่าผิดปกติ
  
• สั่งเปิดปิดอุปกรณ์ เช่น เครื่องเติมอากาศหรือปั๊มน้ำ ได้จากมือถือ
  
• เก็บข้อมูลเซนเซอร์ต่างๆ สามารถ Export เป็น Excel file 
  
• รองรับการขยายเซนเซอร์อื่น เช่น อุณหภูมิ, แอมโมเนีย, ความเค็ม ฯลฯ
  ด้วยเทคโนโลยี IoT ระบบ RAS จึงสามารถบริหารจัดการได้อย่างแม่นยำ ปลอดภัย และลดภาระผู้ดูแล

การสอบเทียบเซนเซอร์เป็นมากกว่าขั้นตอนเชิงเทคนิค แต่คือส่วนสำคัญในการดูแลระบบเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำให้ยั่งยืนและมีประสิทธิภาพ ร่วมกับการนำเทคโนโลยี IoT มาช่วยมอนิเตอร์และควบคุมอย่างอัตโนมัติ จะช่วยให้เกษตรกรสามารถลดความเสี่ยง เพิ่มผลผลิต และพัฒนาระบบให้เข้าสู่การเพาะเลี้ยงยุคใหม่ได้อย่างแท้จริง